Cattleya

Cattleya labiata

Bir suredir hem Orkidece blogundan hem de orkidelerimden uzak, yogun bir donem gecirdim. Bilgisayar basina gecmis ne yazayim diye dusunuyordum.  Mesele, konu bulamamak degil; aklimda donen tonlarca dusunce arasindan hangisini anlatacagima karar verememek benimkisi. Yine de bir yerden baslamak gerek. Bu sefer koleksiyonumda olan Phalaeopnosis orkidelerinden farkli bir orkideden bahsedecegim.

Temmuz ayinda ev tasidim. 2,5 yasinda bir cocuk ile yalniz paket acip, yeni evde kutulari yalniz acmak orkidelerime hic iyi gelmedi. Yeni ortami ev ortaminda onlara uygun yer bulmak zor olmasa da su verecek enerjiyi bulmak beni epey zorladi. Bu sebeple orkidelerin yaz doneminde yaprak vererek guclenme asamalarinda benimkiler ilgisizlikten ne yazik ki guclenemediler.

Amerika'nin Illinois eyaletinde Hauserman Orkide Evi'nde her sene Ocak ayinda Open House duzenler. Bu zamanda cok cesitli orkideler ile tanisma firsati bulabiliyorsunuz. Ben bu etkinligini ilk defa bu sene (2015) gormus ve  Cattleya (Ketiliya) orkidesi edinmis oldum. Bu Cattleya (Ketiliya) orkidesini kok ve yaprak olarak indirimden almis, sonbaharda acmasini bekledigim icin 6 ay boyunca iyi bakmistim.  Temmuz ayinda tasinana kadar cicek tohumunu saglikla buyutmus Cattleya'min yeni evimden yerini sevmeyip kararip solmasi bende buyukr bir husran olmustu.

En buyuk hayalim, Cattleya ciceginin kokusundan bir hafta evde sarhos gezip 8. gunde blogumda sizlere bundan bahsetmekti. Kok ve yaprak olarak satin aldigim orkidenin ciceginin rengini bile ogrenemeden tomurcugu soldu gitti. Kesip attigim tomurcuk rivayete gore acti mi avuc buyuklugunde acan ciceginin omru ancak 3-4 hafta olurmus. 1950 Amerika'sinda bu orkidelerin bakim kolayligi ve sonbaharda acan ciceginin muhtesem kokusundan dolayi cok populer bir cicek oldugunu okumustum.

Simdi herkesin rahatlikla ulasip, cok az kisinin rahatlikla bakabildigi Phalaeopnosis orkideleri neden simdi populer diye merak ederseniz aslinda cevabi yine pazarlama endisesi diyebilirim. Phalaeopnosis orkidelerinin cicek omurleri 3-4 ay. Dukkaninizda iyi kosullarda yasadigi surece 3-4 ay gibi uzun bir sure icersinde satmaniz daha kolay olsa gerek.

Yine gelelim Cattleya'lara. Cattleyalar, Phaleopnosisler kadar cok su ya da nemden hoslanmazlar. Bitki kendi soganinda (Pseudobulb) suyu depolar. Bu sebeple uzun sure sussuz kalarak kurumadan yasamina devam edebiliyor. Her sogan bir defa cicek veriyor. Hizli yeni buyuyen bu bitki cok sayida yeni sogan verir. Zamanla saksida cok fazla sogan olmaya baslar. Ilginctir; kalabaligi azaltmak icin ayirmaya karar verdigimde 'kesinlikle en az 4-5 sogani bir arada tutun' tavsiyesini okumustum. Aksi takdirde yavas buyur ve cogalirmis.

Bakimi kolay, acinca parfumuyle sarhos eden bu Cattleya'nin evimde acmis resimleriyle hava atmak vardi. Simdilik yesil yapraklarini izleyelim ve bol bol, iyi iyi bakisalim.

Boceklerden arinma

Yazilarimi 'Orkidece' uzerinden yayinlamaya basladigimdan beri pek cok orkide sever ile tanisma sansi edindim. Tanisitigim kisilerin cogu ozelden yazip orkideleri ile bas edemedikleri dertlerini  paylastilar. Bu dertlerden en cok yazilani ise orkideyi bir sekilde etkileyen farkli tiplerde boceklerdi. 

Basit bir yontem ile boceklerden arinma sandiginizdan kolay olabilir. 

Orkideler pek cok sebepten dolayi bocekler tarafindan istilaya ugrayabilirler. Kimi zaman gozle gorebildiginiz irili ufakli hareketli canlilar orkidenizin yapragina ve/veya kokune zamanla cok zarar verebilir. Bu sebeple boceklerden kurtulmaniz bitkinin sagligi acisinda cok onemlidir. Bu kucuk canlilardan kurtulmak biraz kolay gibi gozukse de yumurtalar dayanikli oldugu icin mucadale biraz zaman alacaktir. Yine de cok hizli bir sekilde bocek nufusunun azaldigini fark edecek ve bu yontemi cok islevsel bulacaksiniz.

Dort basit asama ile boceklerin buyuk cougunlugundan hizli bir sekilde arinamabilirsiniz. Besinci asamayi tekrar etmek ise kalan yumurtalardan kurtulmak icin cok onemli. 

1. Bark degisimi

Oncelikle bocekler ve yumurtalara yuva olma ihtimali tasiyan eski barktan kurtulmalisiniz. Eski barktan kurtularak temizliginden emin oldugunuz bark ile dezenfekte islemine rahatlikla baslayabilirsiniz. Eski barki posete koyup hemen ortamdan uzaklastirin. 

2. Yaprak ve saksi temizligi 

Saksinda ayirdiginiz orkidenizi su ile yikayarak gorunen bocekleri temizlemesiniz.  Yapraklarinda gorunen bocekleri akan suyun altinda elinizle ovalayarak elinizden geldigince yapraktan ayirin. 

Eski saksinizi tekrar kullanacaksaniz izopropil alkol ile dezenfekte edin. Ben kisisel olarak bulasik deterjani ile iyice yikadiktan sonra uzerine alkolu boca edip kurumaya birakiyorum. 

3. Alkollu suda bekletme

Eczanelerden rahatlikla edinebileceginiz  izopropil alkol orkide bakiminda duzenli olarak kullanilan bir malzemedir. Ecza dolabinda orkidelerinize izopropil alkol icin yer acmanizda fayda var. 

Bir kapta izopropil alkol ile su karisimi hazirlayin. Orkideyi tum govdesi dahil, koklerini suyun icine batirin ve 30 dakika kadar alkollu suda bekletin. Bu esnada alkollu su ile yapraklarinin ustunu ve yikayin. Hemen silmeyin. 

4. Yeni bark ile topraklama

Alkollu suda bekletme isi bittikten sonra orkideniz yepyeni bark ile biraraya gelmeye hazir. Yapraklarini bezle silin ve bocek kalmadigindan emin olun. Bark topraklama islemi bittiginde orkidenizi tekrar yerine konmaya hazir. Ancak once alkollu bez ile yerini silin, dezenekte edin.

5. Haftalik rutin

Bu asamalari yaptiktan bir kac gun sonra yine bocekler gorebilirsiniz. Ilk olarak yaptiginiz dezenfekte islemi ile yasayan boceklerden kurtulmustunuz. Ancak alkole dayanikli olan yumurtalar hala hayatta kalmisti. Bir kac gun icinde yumurtalarindan cikan bocekler tekrar size gorunecektir. Bu yuzden son islemi haftada bir  tekrar etmeniz yeterli. Bark degistirmenize gerek yok. Yapacaginiz islem gayet basit. Tekrar bir kapta alkollu su karisimi hazirlayin. Orkidenizin bulundugu saksiyi bark ve kokler tamamen karisimin icine girecek sekilde kaba daldirin ve 30 dakika bekletin. Yapraklarinin altini ve ustunu ayni suyla yikamayi unutmayin. Sure bittikten sonra yapraklari bezle silin. Orkidenizi yerini alkollu su ile silmeyi unutmayin. 

Son islemi ne kadar tekrar edecegine siz karar vereceksiniz. Ben sahsen boceklerden tamamen kurtuldugumdan emin olana kadar tekrar ediyorum. Bu asagi yukari 3-4 hafta suruyor. 

Izopropil alkolu kullanirken endiselenmenize gerek yok. Orkideye hic bir zarari yok. Ancak bu alkolden baska bir tip alkol kullanmayiniz. Diger alkol tiplerini orkide yapraklari tolere edemeyebilir. 

Kolay gelsin!

Yaz geldi, cicekler gitti.

Orkidelerimin acan ciceklerinin resimlerini cekip nispet yapar gibi paylasip duruyorum. Her zaman boylesine havali olmuyor durum. Kasim ayindan beri cicekleriyle oturma odamizda cekirdek cikleten orkidenin yapraklari artik zayiflamaya, ciceklerini feda etmeye basladi. Hepsi gitmeden ben de masa susu yaptim zavallilarimi. Ama hepsi daha saglikli bir orkide icin.

Yaz aylari orkidelerin kisa hazirlik yapip bol bol enerji topladigi donemdir. Bu surecte yaprak ve kok cikarirlar. Bu sebeple yaza girmeden acan ciceklere gercekten cok dikkat etmek gerek. Isi degisimi, bol gunes ciceklere bazen zarar verici olabilir. Ve cicekleri canli tutmak icin tum enerjisini harcayan orkidenin yapraklari zayiflamaya baslayabilir.

Kasim ayinda acan cicekleri limden geldigince tutmaya calistim. Ama aci gercekle yuzlesmek ve ciceklerin dalini kesmek orkide sagligi icin en iyisi olabiliyor. Simdi cicekler masami susluyor. Fakat hizla soluyor ve rengini kaybediyorlar.

Bu yaziyi bu donemde bana ozelden yazip ciceklerini korumak icin elinden geleni yapan bir Orkidece takipcisine adamak istiyorum. Orkidesini kurtarmak icin  orkidenin o guzelim ciceklerini kesmesini tavsiye etmek cok kolay gibi gozukse de icimin ciz ettigini dile getiremedigimden buradan yazmak istedim. Bakin benim basima da geldi. Gercekten gulmedim komsuma ki gelsin basima. Ama vaziyet geregince kesiyorsun guzelim cicekleri. Ne yapalim. Bu durumda bile hos resim paylasalim.

Kil tanecikleriyle mutlu bir orkide

Gecenlerde kil tanecikleriyle toprakladigim orkidemin mutlulugunu sizinle paylasayim istedim.
Yeni topraklama ile gayet halinden memnun mor benekli beyaz orkidem beni de memnun ediyor. Su aralar birkac gecici rahatsizligi ard arda yasayinca onu yine ihmal ettim. Bana ragmen kendi basina gayet iyi yasadi.

 

Her gecen gun tomurcuklarini acan orkidem yeni tomrucuklarla yuzumu guldurmeye devam ediyor. Bu orkidemin bana bebek vermesini umid ediyorum. Bakalim ne olacak. Yakinda sizlerle orkidenizin bir dal icinde birden fazla dallanip ciceklenmesini sirrini yazacagim. 

Yunanistan'dan "Anali kizli Orkide"

"Iyi ki orkideler uzerine bir blog olusturmaya karar vermisim". Son birkac gundur kendime bu sozu soyluyorum. Her sabah kalktigimda yapilan begenileri saymak ve yorumlari okumak ne buyuk zevk. Bazen bana orkidelerini kurtarmak icin mesaj atanlarla muhabbet cok ilerliyor. Bir bakmisim arkadas olmusuz. Gecenlerde yine boyle cok kiymetli birisiyle tanistim.
Orkidesinin verdigi bebegi kurtarmak icin yazan Yunanistan'dan Melek Sadik beni cok sasirttiniz. Daha soruyu sordugunuzda affalladim. Sorusu su; orkidesi bebek vermis! Biliyorum bu soru degil. Orkidesi bebek vermis hem de iki defa! Ben orkidelerim bebek versin diye ne taklalar atiyorum Henuz hic bir Phalaeopnosis orkidem bebek vermedi. Melek arkadasimin iki defa bebegi olmus bile. Keske ben de boyle orkide koleksiyonumu genisletip "Anne orkideler ve Bebekleri" kosesi olusturabilsem.
Bu arkadasimin orkideleri guzel ilgiden aileyi buyutmek istemis. Ancak ikinci sefer gelen bebegin sansi yaver gitmemis; yapraginda sararma baslamis. Bebegi anneden ayirmak ve sararmis yapragi alkollu makas veya bicakla kesip ayirmak umarim ise yarar.
Melekcigim, senin ve orkidelerinin bahti acik olsun. Hasta bebegin iyi haberlerini bekliyorum.

Kil tanecikleri ile topraklama

Kil Taneciklerin benim icin cok populer bir topraklama malzemesi oldugundan onceki yazimda bahsetmistim. Eger okumadiysaniz ve ilgileniyorsaniz "Farkli bir topraklama; Kil tanceikleri (Clay Pellets)" linkine tiklayarak okuyabilirsiniz.

Benim icin cok yeni bu tanecikleri kurumaya baslayan orkideme denemek icin firsat dogdu. Kurumaya baslayan orkidenize erken teshis icin daha onceki yazilarimda bahsetmistim.  Ulasmak icin yaziya tiklamaniz yeterli.

Her zaman bark (agac kabugu) ile saksisinda mutlu olan cicegim, bir sureligine duzenli olarak ihmal edince yapraklarinda susuzluk/nemsizlik belirtileri gormeye basladim. bir suru cicek tomurcuklarindan sadece iki tanesini acmis olan bu orkide eger mudahale etmezsem bir anda tum acmis ciceklerini tomourcuklariyla kaybedecek. Ne yaparsam yapayim cicekleri kurtaramayacagim.  Cok gecikmeden bakimini kolaylastiracak olan kil tanecikeleri denemeye karar verdim.
Bu degisimi yaparken asama asama fotograflarini cektim ki sizlerle paylasayim.

Oncelikle bark ile orkideyi birbirinden ayirmak gerek. Ayirma islemin itepsi uzerinde yaptim. Yapraklarin arasinda govdeyi iyice tutup yavas yavas cekip cikardim.

Orkideyi cikarinca koklerinin arasindaki barklari elimle iyice temizledim. Sonra kokleri suda yikadim ki elimle cikaramadigim eski bark parcaciklarindan kolaylikla kurtulabileyim,

Bu asamanin resmi yok ne yazik ki. Bu asamada olu kokler var ise temizlemek lazim. Olu kokler; iyice kahverengi olmus ve parmaklarimla hafifce bastirinca kolaylikla ezilir. %91 Isopropyl Alkol ile dezenfekte edilmis makas ya da bicak cok onemli. Bask bir enfeksiyon olusmasini engellemek bu noktada cok onemli..Olu koklerden kurtulunca saglikli kokleri rahatlikla gorebiliyorsunuz.

Zevkime gore sectigim cam vazonun dibini cakil taslari ile doldurdum. Orkidenin kokleri icerde kalarak yapraklari ve govdesi vazonun agiz hizasinda duracak sekilde elimle sabitledim.

Kil taneciklerini bir kavanozun icinde hazir ettim ki vazoya koymasi kolay olsun. 

Bir yandan orkideyi elimle tutarken diger yandan kil taneciklerini vazonun icine yavas yavas bosalttim.

 Bosaltirken taneciklerin koklerin arasina esit yerlesmesine dikkat edin. 

Bu kil taneciklerini buyuklugu sayesinde kokleri rahatlikla gorebiliyorsunuz. Eger koklerde bir sorun olur ise mudahale etmek icin yeterli zamaniniz olacak. Kil taneciklerine daha simdiden bayildim! 

Kil tanecikleri ile orkidenizin eger kokleri uzunsa vazoda sabit durmasi cok kolay oluyor. Eger kokleri yeteri uzun degil ise cubuk ile orkideyi sapindan tutturarak sabitleyebilirsiniz. 

Baslangic olarak tam bir cay bardagi suyu bosalttim. Unutmayin artik plastik, delikli bir saksi olmadigi icin dipteki suda bekletmenize gerek yok. Eger taslari gececek kadar su koyarsaniz kokler suyun icinde kalacak,  bir sure sonra kokleri kaybedebilirsiniz. 

Orkidemi yine ayni eski yerine yerlestirdim. Umarim kuruyan yapraklar canlanir, ciceklerini acip acip mutlu oluruz ailecek. 

Simdilik "Yasasin Kil Tanecikleri!"

Kurumaya baslayan orkidenize erken teshis

O kadar kurtardigim orkidelerden kahramanlik hikayesi gibi bahsettim. Ama sevgili esimin hediye olarak getirdigi orkidenin kurumasina izin veriyordum az kalsin. Koleksiyonuma yeni katilmis, romantik hediye olan bu bitkinin aslinda hazin bir hikayesi var. Yakinda bu konuda hakkinda bir post paylasacagim. Simdilik kurumaya baslayan cicegi nasil teshis edersiniz, bu konuya degineyim.

 

Her sabah, kahvalti sonrasi kahvemi yudumlarken orkidelerimi teker teker kontrol ederim. Dun soyledigim sozleri bugun hep tekrar ederim "ne kadar guzel cicek veriyor", "aa kucuk bir yaprak geliyor, mutlu cicek seni", ya da sadece verdigi kokleri sayarim. Her zaman bu kadar keyifli olmayabiliyor. Yine kahvemi yudumlarken ne goreyim! Resimlerde de gordugunu gibi cicek vermekle cok mesgul orkidem en alttan baslayarak, ilk uc yapragin uzerinde kucuk sevimsiz dalgali bir doku olusmus.

En alttaki yaprak.

Ortadaki biraz daha iyi gorunen ikinci yaprak.

Ucuncu, durumu en iyi olan yaprak. Hala cok canli gorunuyor.

Yapraklarin uzerindeki kirisik dokuyu gormek icin biraz dikkatli bakmak gerekebilir. Ancak zamanla yapraklarin diriliginin azaldigini ve sertligini kaybedip esnek bir yapiya dondugunu gorunce panik olabilirsiniz.  Benim bu ciceklere koydugum teshis; nem eksikligi.  Bu durum ilk en eski yapraklara yansiyor ve yavas yavas ust yapraklara dogru kendini gostermeye basliyor. Bu durumda hala ciceklerini atmaya baslamamis olurlar. Durum ilerledikce ciceklerinin de kurumaya ve solmaya basladigi gorulur. Ne yazik ki cicekleri kurtarmak yapraklari kurtarmak gibi olmuyor. Hatta cicekleri kurtarmak nerdeyse imkansiz. Yapraklara odaklanip, orkidenizi onumuzdeki seneye hazirlamak bu durumda daha umut verici oluyor.

Kurumanin ikinci belirtisi de esneyen yapraklar. Asagida ekledigim resimler ayni orkideden. Ilki alt yapraklardan, ikincisi ise ust yapraklardan. Aradaki farki siz de hemen anlayacaksiniz.

Alttaki nem eksikliginden kuvvetini kaybetmis yaprak. Esnekligi iyiye isaret degil.

Ust yapraklardan bir resim. Parmagimla esnetmeye calissam bile kivrilmiyor. Iste saglikli bir yaprak. 

Yapraklardaki su azalinca, yapraklar diriligini yitiriyor ve saksinizdan sagiya dogru suzulmeye basliyorlar. Kisa zaman icinde orkidenizi tamamiyle kaybedebilirsiniz.

Bu tip durumlarda birkac seye dikkat etmenizini oneririm.

• Sicak mevsimlerde daha sik sulayin. 
• Bark'inin degisme zamani gelmis olabilir ki ilkbahar bu degisim icin ideal zamandir. 
• Orkidenizin yerini degistirin, daha az gunes alan yere yerlestirin. Cok gunes almaya baslamissa yapraklarini cok isitip nemini kaybemis olabilir.  

Ben bunlardan barkini degistirmeyi sectim. Cunku su aralar cok gundemimde olan kil taneciklerini kullanmaya cok merakliyim. En kisa zamanda adim adim nasil kil taneciklerini kullandigimi anlatam bir post yayinlayacagim.  Umarim yapraklar toparlar ve verdigi tomurcuklari kaybetmeden zevkini surebilirim.